گفتگو با حسین مدرسی‌فر، مدیر بهداشت حرفه‌ای، ایمنی و محیط‌زیست:
درباره مدیریت بهداشت حرفه‌ای، ایمنی و محیط‌زیست توضیح دهید.
مدیریت بهداشت حرفه‌ای، ایمنی و محیط‌زیست از 3 واحد تشکیل شده است: 1- واحد ایمنی بهداشت حرفه‌ای و آتش‌نشانی؛ 2- واحد طب کار و درمان؛ 3- واحد محیط‌زیست.
واحد ایمنی و بهداشت حرفه‌ای و آتش‌نشانی: قسمت ایمنی متشکل از بازرسان و کارشناسان ایمنی است و با استفاده از سیستم‌های ایمنی موجود در شرکت نظیر سیستم‌های ثبت یافته‌های ایمنی، تدوین دستورالعمل‌ها و گردشکارهای موردنیاز و بازرسی‌های روزانه و موردی از فعالیت‌های دارای ریسک ایمنی بالا، در تلاش است تا با هدف حفظ و صیانت از نیروی کار در همه رده‌ها، از وقوع حوادث پیشگیری کند. واحد بهداشت حرفه‌ای و ارگونومی به شناسایی و ارزیابی عوامل زیان‌آور محیط کار ازجمله عوامل فیزیکی (همانند صدای بلند و ناخوشایند) و عوامل شیمیایی (همچون انواع حلال‌ها) می‌پردازد و با همکاری نواحی تولیدی، اقدامات کنترلی مقتضی را تعریف می‌کند.
واحد آتش‌نشانی دو رویکرد کلی دارد. رویکرد پیشگیرانه با بازرسی‌های روزانه از سایت، واحدهای مختلف شرکت و عوامل دارای ریسک آتش‌نشانی صورت می‌گیرد و گزارش‌های مربوطه به نواحی ارسال می‌گردد. در همین رویکرد، بازرسی از سیستم‌های اعلام اطفای حریق موجود در بخش‌های دارای ریسک آتش‌سوزی و حصول اطمینان از آماده‌به‌کاری این تجهیزات، در دستور کار قرار دارد. در رویکرد دیگر، واکنش به شرایط اضطراری گنجانده می‌شود که شامل برگزاری مانورها و تمرین‌های مداوم تیم آتش‌نشانی به‌منظور اطمینان از عملکرد صحیح شرکت در این‌گونه شرایط است. آتش‌نشانی فولاد مبارکه در 4 شیفت به‌صورت 24ساعته آماده‌به‌کاری خود را برای کنترل آتش‌سوزی و پیشگیری از خسارات حفظ می‌کند و در کنار نیروهای اورژانس (زیرمجموعه‌های مرکز طب کار و درمان) در عملیات امدادی حضور دارد.
واحد طب کار و درمان: این واحد با هدف حفظ سلامتی کارکنان و ارائه خدمات درمانی به کارکنان و خانواده‌های ایشان فعالیت می‌کند. کارکنان شرکت حداقل سالی یک مرتبه مورد معاینات ادواری قرار می‌گیرند و ضمن ارزیابی شاخص‌های سلامتی‌شان، تناسب شغلی کارکنان پایش می‌شود. مشابه این معاینات، معاینات بدو استخدام است که هدف آن حصول اطمینان از تأمین نیروی کار سالم متناسب با نیازهای سازمان است.
واحد اورژانس در کنار واحد آتش‌نشانی به مأموریت‌های امداد و نجات اعزام می‌شود و پیگیری‌های ثانویه افراد حادثه‌دیده را دنبال می‌کند. اورژانس فولاد مبارکه پاسخ‌گوی مراجعات حضوری کارکنان نیز هست و در کنار آن در بخش درمان، علاوه بر کارکنان، به خانواده‌های ایشان در چهارچوب قراردادهای بیمه‌ای با مراکز تشخیصی و درمانی در استان، خدمات‌رسانی می‌شود.
واحد محیط‌زیست و بهداشت محیط: واحد بهداشت محیط در زمینه مباحث مربوط به مواد غذایی، آب آشامیدنی، مواد شوینده، نحوه طبخ و توزیع غذا فعالیت دارد. در این واحد مواد غذایی مصرفی شرکت، از خط تولید تأمین‌کنندگان تا مراکز طبخ و پس از آن، در فرایند طبخ و توزیع غذا، در راستای اطمینان از عملکرد مطابق با دستورالعمل‌ها، مورد بازرسی قرار می‌گیرند. مباحث مربوط به سردخانه‌ها، حمل‌ونقل مواد غذایی، آب آشامیدنی، رختکن‌ها، شست‌و‍‌شوی لباس‌ها، جمع‌آوری پسماند مواد غذایی و انتخاب مواد شوینده سطوح، همگی در دستور کار بازرسی‌های واحد بهداشت محیط قرار می‌گیرد. مهم‌ترین وظیفه این واحد معطوف به محیط‌زیست شرکت است که شامل کنترل آلودگی هوا، آلودگی خاک، آلودگی آب و در کل مدیریت و کنترل آلاینده‌های محیط‌زیست است. این مدیریت بر اساس مجموعه استانداردهای خانواده ایزو 14000 فعالیت می‌کند. گردوغبار سطح مجتمع و همچنین خروجی کلیه دودکش‌ها تحت پایش آنلاین این واحد قرار دارد. پروژه‌های اصلاحی موردنیاز نیز برای کاهش بار آلاینده‌ها تحت نظر این واحد تعریف و در دستور کار قرار می‌گیرد. همه این اقدامات انجام می‌شود تا بتوانیم در محیطی ایمن و به دور از خطر، محصولات شرکت را سازگار با محیط‌زیست تولید کنیم. یکی از دستاوردهای شاخص این واحد در سال گذشته، ثبت بهترین عملکرد در شاخص تکرار و شدت حوادث از ابتدای بهره‌برداری تاکنون است.
سال گذشته حوزه‌های تمرکز ایمنی چگونه پیش‌بینی شده بود که ما را به بهترین شاخص عملکرد برساند؟
این حوزه‌های تمرکز فقط مربوط به سال گذشته نبوده و یک برنامه سیزده‌ساله در این مسیر، نقشه راه بوده است. امسال سومین سال از برنامه پنج‌ساله سوم فولاد مبارکه را به یاری خداوند طی خواهیم کرد. اقدامات و پروژه‌هایی که در راستای این برنامه‌ها و با یاری کلیه سطوح سازمان صورت پذیرفت، باعث دست‌یابی به این اعداد گردید.
شاخص ضریب تکرار حوادث به عدد 0.813 و شدت حوادث هم به 0.01 رسیده است. با توجه به کاهش قابل‌توجه این شاخص‌ها، آیا امسال می‌توان شاخص‌های بهتری ثبت کرد؟
اهدافی که در فولاد مبارکه در این راستا تعریف گردیده بسیار متعالی است. جهت‌گیری ما این است که بتوانیم به حادثه صفر برسیم و این محقق نمی‌شود، مگر اینکه همه با هم در این راستا گام برداریم. از تمام همکارانم در فولاد مبارکه تشکر می‌کنم که به ما کمک کرده‌اند تا برنامه‌هایمان محقق شود. برای رسیدن به اهداف ما در 4 حوزه به‌صورت ویژه کار می‌کنیم: رهبری و فرهنگ ایمنی، مدیریت ایمنی شغلی، مدیریت سلامت شغلی و مدیریت ایمنی فرایند. مدیریت ایمنی فرایند یک سیستم مدیریتی جدید ایمنی در دنیاست که 3 سال روی آن کار کرده‌ایم و در سال جاری مستقر می‌شود و توسط ممیزین خارجی صحه‌گذاری خواهد شد. خبر خوش دیگر اینکه با اتفاقات خوبی که سال گذشته رقم خورد، ما در 4 جایزه انجمن جهانی فولاد شرکت خواهیم کرد. در مقوله ایمنی و با توجه به وضعیت موجود پیش‌بینی می‌کنیم بتوانیم رتبه برتر دنیا را کسب کنیم.
چه نقاط ضعفی باعث شده این شاخص‌ها به صفر نرسد؟
رفتارها و اعمالی که متأسفانه برخی اوقات همکاران انجام می‌دهند تبدیل به پاشنه آشیل ما در رسیدن به هدف حادثه صفر شده است. این رفتارها بیش از 95 درصد از علل حوادث ما را تشکیل می‌دهد. به‌عنوان مثال، عدم رعایت یک دستورالعمل یا نادیده گرفتن ریسک‌های فعالیت موقع انجام یک کار تیمی، گوشه‌ای از این اعمال و رفتارهای ناایمن است.
مطالبات ایمنی چگونه در واحدها پیاده‌سازی می‌شود؟
در گردهمایی روز 5 اردیبهشت که کارگران و مدیران در دیدار با رهبر انقلاب داشتند 4 موردی که ایشان بر آن تأکید داشتند شامل امنیت شغلی کارکنان، ایمنی، سلامت و توانمندسازی کارکنان بود. از این 4 مورد 2 حوزه جزو وظایف اصلی واحد HSE است و در سایر موارد نیز نقش این واحد پررنگ است. ما بر این اساس و همچنین بر اساس صحبت‌های مدیرعامل در اولین جلسه ارتقای ایمنی فولاد مبارکه در سال جاری (فروردین‌ماه) اقدامات خود را تعریف می‌کنیم و بر اساس برنامه پنج‌ساله پیش خواهیم رفت. اولین اقدام مربوط به جلسات سه‌دقیقه‌ای با مشارکت کارکنان است. بدین منظور برای اولین بار دوره بین‌المللی IOSH را برای سرپرستان شیفت برگزار می‌کنیم که جهت‌گیری فنی دارد و 300 تا400 نفر در طی آن آموزش خواهند دید. انتظار می‌رود پس از آن، موارد ایمنی‌ای که در شرح وظایف مسئولین شیفت قرار دارد به نحو مطلوب‌تری رخ دهد. موضوع بعدی چگونگی رسیدن به هدف حادثه صفر است که باید با معاونت‌ها و واحدهای مختلف پیش برود و به هدفی همگانی در سطح سازمان تبدیل شود. به‌علاوه پروژه‌هایی که در قالب PSM یعنی مدل ایمنی فرایند داشتیم نیز امسال استقرار پیدا خواهند کرد.
برای پیش‌بینی پذیری فرسودگی شغلی کارکنان چه مواردی را در دستور کار دارید؟
مدیریت سلامت شغلی یکی از ارکان جهت‌گیری‌های ما در HSE است و برای رسیدن به این موضوع، همه کارکنان حداقل سالی یک مرتبه معاینات طب کار را انجام می‌دهند و در صورت نیاز مراقبت‌های ویژه برای ایشان اعمال می‌شود.
پیاده‌سازی طرح ایمنی روانی به کجا رسیده است؟
این یک موضوع جدید در دنیاست. ایمنی روانی یعنی افراد بدون ترس از دیگران بتوانند مشکلاتشان را در زمینه کاری بازگو کنند و به‌راحتی از ریسک‌های کاری حرف بزنند. برای این کار ابتدا باید زیرساخت‌هایی آماده شود که در سال گذشته مواردی همچون آماده‌سازی مدل و دستورالعمل‌ها صورت پذیرفت. امسال هم گروه‌های هدف آموزش خواهند دید و این مباحث در سطح سازمان جاری خواهد شد.
راهکارهای شرکت برای تولید فولاد سبز چیست؟
نهم اردیبهشت مصادف با روز جهانی بهداشت حرفه‌ای و ایمنی بود و شعار امسال سازمان جهانی کار (ILO) با عنوان «اطمینان از ایمنی و سلامت محیط کار در شرایط تغییرات اقلیمی» در فولاد مبارکه هم‌راستا با مباحث محیط‌زیستی است. در مورد eco process فرایندهای ما باید دوستدار محیط‌زیست باشد، یعنی زمانی که فرایندها طراحی می‌شوند حتماً موارد محیط‌زیستی در آن‌ها لحاظ شود و از عدم آسیب‌رسانی آن‌ها به محیط‌زیست اطمینان حاصل گردد. بزرگ‌ترین پروژه‌های فولاد مبارکه در سال جاری پروژه‌های محیط‌زیستی است که نشان‌دهنده اهتمام فولاد مبارکه در این زمینه است. در بحث eco product که به کاهش کربن می‌پردازد، پروژه‌هایی در فولاد مبارکه آغاز شده که وضعیت موجود و فرایندهای فعالی را به تولید با حداقل مقدار کربن سوق خواهد داد و تا سال 2050 هم‌زمان با جهت‌گیری دنیا ما نیز به کربن صفر خواهیم رسید.