صنعت گردشگری از صنایع پر درآمد برای اقتصاد هر کشور محسوب می شود. رونق گردشگری در یک کشور نشان دهنده ثبات سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی آن است. سیاست های یک کشور در مقیاس ملی و جهانی بر عرضه و تقاضای گردشگری آن کشور تأثیر میگذارد. بنابراین توجه به گردشگری از اهمیت و جایگاه ویژه ای در معادلات ملی و بین المللی برخوردار است.
امروزه جایگاه صنعت گردشگری به جایی رسیده است که به عنوان بزرگترین صنعت خدماتی جهان محسوب میشود و در بسیاری از کشورهای جهان، این صنعت، منبع اصلی درآمد ارزی، اشتغال زایی، رشد اجتماعی و فرهنگی، افزایش سطح رفاه، عرصه ای برای رشد بخش خصوصی و وسیله ای برای توسعه ساختار زیربنایی می باشد. این صنعت پس از صنایع خودروسازی، ساختمان و غذایی، چهارمین صنعت برتر جهان میباشد.
طبق پیش بینی سازمان جهانی گردشگری تعداد کل گردشگران دنیا در سال 2020 به 1 میلیارد نفر خواهد رسید.
بنا بر گزارش سازمان جهانی گردشگری میتوان گفت صنعت گردشگری در حال تبدیل شدن به بزرگترین و پردرآمدترین صنعت جهان می باشد؛ این صنعت در حال حاضر 11 درصد از تولید ناخالص، 10 درصد از اشتغال، 5 درصد از صادرات و 5 درصد از سرمایه گذاری جهانی را به خود اختصاص داده است.
رشد سریع صنعت گردشگری موجب شده که بسیاری از صاحب نظران، قرن بیست و یکم را قرن گردشگری بنامند.
از نظر اقتصادي، گردشگري بين المللي درآمد بالایی را برای کشورها ایجاد میکند. توسعه گردشگري میتواند نقش مهمي در ترغيب سرمايه گذاري در زيرساختها، ايجاد درآمد براي دولت و اشتغال زايي مستقيم و غير مستقيم در سراسر دنيا داشته باشد.
يكي از مسائل اساسی مطرح شده در توسعه جهانگردي، تقاضا براي آن میباشد كه این مبحث ساختار پيچيده اي دارد. به طور کلی میتوان گفت افزايش يا كاهش سهم يك كشور از درآمدهاي گردشگري جهاني، به عوامل و متغيرهايي گوناگونی بستگي دارد كه با توجه به نوع كشور و مسائل اجرايي آن مي تواند متفاوت باشد.
امروزه بسیاری از کشورهای پیشرفته و توسعه یافته با درک جایگاه جهانگردی در اقتصاد و بررسی اثرات مستقیم این صنعت که از مخارج اولیه گردشگران برای خدمات مصرفی ایجاد میشود، به آن به چشم منبع تأمین مالی مینگرند که در نهایت سبب رشد و توسعه اقتصادی می شود.
توسعه صنعت گردشگری برای کشورهای در حال توسعه نیز میتواند به معضلاتی چون نرخ بیکاری بالا، محدودیت منابع ارزی و اقتصاد تک محصولی مواجه هستند، پایان دهد.
صنعت گردشگری به عنوان صنعتی پویا و دارای ویژگی های بارز و منحصر به فرد، میتواند بخش مهمی از فعالیت های اقتصادی و تولیدی کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه را به خود اختصاص دهد.
در صنعت گردشگری همواره بر اهمیت آن از منظر توان افزایش تولید و اشتغال تأکید شده است. گردشگری 70 درصد از صادرات جهانی و 30 درصد از صادرات خدمات را به خود اختصاص داده و سهم 10 درصدی از تولید ناخالص داخلی جهانی دارد.
توسعه ی گردشگری به رشد اقتصادی و اشتغال زایی در مقصدها منجر می شود با ورود گردشگران تقاضای نهایی برای محصولات افزایش می یابد و بخش های گردشگری برای پاسخ به این تقاضا و بخش های غیر گردشگری برای پاسخ به تقاضای واسطه ای، تولید خود را افزایش می دهند. بدین ترتیب رشد اقتصادی صورت می گیرد و تقاضا برای نیروی کار نیز افزایش می یابد. رشد اقتصادی ای که از طریق ایجاد اشتغال حاصل شود، به کاهش فقر و بهبود توزیع درآمد در جامعه کمک می کند.
از هر ده شغل در جهان، یک شغل مربوط به گردشگری است، توسعه گردشگری در ارزآوری و تنوع بخشی به فعالیت های اقتصادی کشورها تأثیر بسزایی دارد و بستر مناسبی برای تحقق اهداف اقتصاد را فراهم میکند.
از نظر کاربردی، یکی از راه های توسعه گردشگری ورودی و تلاش برای افزایش مخارج گردشگران از طریق تنوع بخشیدن به محصول گردشگری میباشد. در بین بخش های اقتصادی، گردشگری بیشترین توان را در رونق بخشیدن به سایر بخش ها دارد. نکته حائز اهمیت تأثیر مستقیم گردشگری و سایر بخش ها بر روی یکدیگر میباشد، به این معنی که توسعه هر بخش ضمن موثر بودن در همان حوزه، در گردشگری نیز موثر میباشد و با توسعه گردشگری آن بخش از محاسن آن بی نصیب نخواهد ماند.
- توسعه صنایع دستی: میتوان گفت بخش صنایع دربردارنده بخش هایی است که بیشترین اثر را از این توسعه می پذیرند. یکی از این بخش ها صنایع دستی میباشد. توجه گردشگران ورودی به صنایع دستی بازاری مطلوب برای عرضه محصولات این بخش را فرهم می آورد و در نهایت این حوزه عواید مستقیم و غیرمستقیم این توسعه را افزایش می دهد.
- حمل ونقل داخلی: هر کشور با آگاهی کامل از آثار خود و طراحی سفر با توجه به آنها و بهره گیری از حمل ونقل داخلی، به منزله مهم ترین بخش انتقال، میتواند منافع بیشتری از این توسعه به دست بیاورد و توزیع درآمد به شیوه ای بهتر صورت خواهد گرفت.
- صنایع غذایی: برای بهره مندی از نقش مهم صنایع غذایی در انتقال تأثیرات توسعه گردشگری ورودی به نظام اقتصادی، گسترش گونه های گردشگری خوراك محور توصیه می شود. این آثار به بخش کشاورزی که بیشترین اشتغال زایی را دارد منتقل می شود و اقتصاد به طور غیرمستقیم از اشتغال زایی گردشگری نیز بهره می برد. بدین ترتیب می توان از پیوندهای بخش گردشگری با سایر بخش ها و مسیرهای اثرگذاری آن درجهت تقویت آثار مثبت اقتصادی آن بهره مند شد.
- هتلداری: افزايش تعداد اتاق هتل موجب رشد ورود گردشگران خارجي و در نتيجه بهبود درآمدهاي ارزي گردشگري مي شود. وجود رابطه ی مثبت بين تعداد اتاق هتل و درآمدهاي ارزي نمايانگر نقش مؤثر زير ساختها در اقتصاد گردشگري است. ايجاد و توسعه زيرساختهاي گردشگري نظير هتل ميتواند در جذب گردشگران خارجي نقش بسزايي داشته باشد.
گردشگري معمولاً در محدوده جغرافیایی شهر صورت می گیرد. اصلی ترین عناصر این صنعت حمل و نقل شهري، فضاي سبز شهري، خدمات شهري، مبلمان، نمادهاي شهري و … است.
یکی از مولفه هاي اصلی گردشگري شهري در کشورهاي توسعه یافته گردشگري انبوه است که در آن گردشگران به عنوان محورهاي توسعه این صنعت براي گذران اوقات فراغت خود به شهرهاي بزرگ سفر میکنند تا فعالیتهاي نظام یافته اي نظیر تفریحات ورزشی را در آن مکانها انجام دهند.